Σάββατο 3 Νοεμβρίου 2012

ΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΣΤΗ ΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ


Η γερμανική γλώσσα είναι μία από τις σπουδαιότερες στον σύγχρονο κόσμο. Ο Καθηγητής της Παιδαγωγικής στο Παν. Αθηνών Νικόλαος Εξαρχόπουλος επαναλάμβανε πολύ συχνά τη σύσταση προς τους φοιτητές του: «Μάθετε τη γερμανική γλώσσα. Η Γερμανία είναι κοιτίδα των Επιστημών, ιδιαιτέρως Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας».

Με βασικό σκοπό να συντελέσει στην πληρέστερη γνωριμία της γερμανικής γλώσσας ο αείμνηστος Χαρίλαος Προκοπίδης από προσωπική του επιθυμία -διάγοντας την 8η δεκαετία του βίου του- πραγματοποίησε μία αξιόλογη ερευνητική εργασία με χαρακτηριστικό γνώρισμα την αναζήτηση και καταγραφή ελληνικών λέξεων, που έχουν ενταχθεί στη γερμανική γλώσσα και χρησιμοποιούνται στην καθημερινή ζωή του γερμανόγλωσσου πληθυσμού, ελληνικές λέξεις "ζωντανές", που λέγονται, ακούγονται, γράφονται και διαβάζονται στην τρέχουσα γλώσσα σε όλα τα επίπεδα, από την επιστήμη μέχρι την αγορά. 

Ο τελικός σκοπός της εργασίας αυτής είναι:

1. Να συντελέσει στην ανάδειξη της σχέσης - μορφή και έκταση - που υπάρχει μεταξύ των δύο γλωσσών,
2. Να γνωρίσει στους 'Ελληνες γερμανομαθείς την έκταση αυτή, που συνήθως δεν γνωρίζουν ούτε φαντάζονται,
3. Να αποκτήσουν οι 'Ελληνες μία βαθύτερη κατανόηση της σύνθεσης της γερμανικής γλώσσας για ευχερέστερη και πληρέστερη επικοινωνία,
4. Να κατανοούν επίσης καλλίτερα τον γραπτό λόγο, με την απεριόριστη ποικιλία του και τις αποχρώσεις του, και
5. Να κάμει γνωστό και σε γερμανόγλωσσους την έκταση του δανεισμού της γλώσσας τους από την ελληνική, που και αυτοί επίσης δεν ξέρουν ούτε το φαντάζονται, και να ενδιαφερθούν περισσότερο για τη γνωριμία με τη γλώσσα μας.

Η εργασία αποτελείται από δύο μέρη : 

Το πρώτο είναι εισαγωγικό και επεξηγηματικό των διαφόρων στοιχείων που συναντώνται κατά τη μεταφορά και την ένταξη των ελληνικών λέξεων στη γερμανική γλώσσα. αναφέρονται επίσης σκέψεις, παρατηρήσεις, διαπιστώσεις του γράφοντος από διαφόρων σημείων του όλου θέματος. 

Το δεύτερο μέρος περιλαμβάνει τις ελληνικές λέξεις, που συγκεντρώθηκαν ως χρησιμοποιούμενες στη σύγχρονη γερμανική γλώσσα, ως ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα. ένα παράδειγμα ελληνικής λέξης, από την οποίαν προέρχονται πολλές άλλες αυτοτελείς λέξεις, είναι η λέξη Μούσα (Muse) και τα διάφορα παράγωγά της : -Muse, Museum, museal, Museographie, Museologie, Museologe. Musik, Musiker, Musikus, Musikant, musikal, musisch, musikalisch, Musikalien, Musikalitat, Musikologie, Musikologe, Musikomanie, musizieren. 

Εκτός από αυτές τις απλές λέξεις, υπάρχουν και άλλες, πάρα πολλές, σύνθετες, που έχουν σχηματιστεί από τη σύνθεση της λέξεως Musik με άλλες λέξεις, σχετικές με τη Μουσική, τις οποίες θα συναντήσει ο αναγνώστης στο κεφάλαιο «Σύνθετες λέξεις». 

Ενδεικτικώς επίσης, σε ορισμένα κεφάλαια, παρατίθενται περιληπτικά παραδείγματα από διάφορους επιστημονικούς τομείς, από τα οποία ο αναγνώστης διαπιστώνει πόσο συναντάται παντού, στους χώρους της Γνώσης και της Ζωής πλείστων χωρών και γλωσσών του σύγχρονου πολιτισμένου κόσμου, ο πλούτος, η σημασία και η χρησιμότητα της ελληνικής Γλώσσας. 

Οι ελληνικές λέξεις πέρασαν στη γερμανική -όπως και στις άλλες ευρωπαϊκές γλώσσες- είτε μέσω της λατινικής, είτε απ' ευθείας από την ελληνική, αλλά επίσης και από άλλες ευρωπαϊκές γλώσσες. Οι λατινικές και ελληνικές λέξεις μπαίνουν στην παιδεία σιγά-σιγά και καταγράφονται στα λεξικά, που τα πρώτα για τη λατινική γλώσσα εμφανίζονται κατά τους χρόνους της Αναγέννησης και πληθαίνουν και γενικεύονται αργότερα, ιδίως κατά τον 19ο αιώνα. 'Ετσι γίνονται οι ελληνικές λέξεις όλο και περισσότερο γνωστές και "προσιτές" στους πολλούς και σιγά-σιγά μπαίνουν στην καθημερινή ζωή της εποχής, ενώ παλαιότερα τις κατανοούσαν και τις χρησιμοποιούσαν μόνον οι λόγιοι. Και σήμερα συνεχίζουν οι άλλες γλώσσες να δανείζονται ελληνικές λέξεις στην επιστήμη, την τεχνολογία και άλλους πνευματικούς και πρακτικούς τομείς της ζωής των ανθρώπων, όταν τις χρειάζονται, είτε για επιστημονική ορολογία είτε για τρέχουσα ονομασία είτε για ευστοχότερη και πιο εντυπωσιακή "σύγχρονη" έκφραση. 'Eχουν ήδη αναφερθεί διάφοροι δρόμοι και τρόποι που ακολούθησαν οι ελληνικές λέξεις για να φθάσουν στις άλλες γλώσσες και να ενταχθούν σ' αυτές. 'Oποιον όμως δρόμο και αν πήραν, όταν έφταναν στην άλλη γλώσσα, άλλαζαν αμέσως εμφάνιση. Πήραν το νέον "ένδυμα" -τη λατινική γραφή- κοινή στις ευρωπαϊκές γλώσσες. Και επειδή γίνονταν ακόμη και κάποιες άλλες αλλοιώσεις -φωνητικές και καταλήξεων- έχαναν την ελληνική τους ταυτότητα και από εκεί και πέρα θεωρούνται ως λατινικές. 

'Eτσι η λατινική γλώσσα "οικειοποιείται" όλον αυτόν τον ελληνικό γλωσσικό θησαυρό -χωρίς να το επιδιώκει...- απλώς αυτό είναι η συγκυρία των πραγμάτων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα: Στο έγκυρο, διεθνώς γνωστό, γαλλικό -γλωσσικό, εγκυκλοπαιδικό- λεξικό Larousse, η λέξη Triomphe -φυσικά και πολλές άλλες- αναφέρεται ως προερχομένη από τη λατινική λέξη Triumphus. Και βεβαίως, δικαιολογείται, γιατί η γαλλική γλώσσα πήρε τη λέξη αυτήν από τη λατινική, όπου είναι ήδη αρκετά αλλοιωμένη η γραφή και η προφορά της ελληνικής λέξεως ΘΡΙΑΜΒΟΣ. 


Οι Γερμανοί δείχνουν μεγάλη έκπληξη για το άγνωστο στους ίδιους "ελληνικό τμήμα" που υπάρχει στην γλώσσα τους, 'Oπως επίσης και κάποια αμφιβολία, γιατί τους είναι δύσκολο να πιστέψουν ότι τόσες λέξεις, που διαβάζουν, ακούνε και χρησιμοποιούν οι ίδιοι στην καθημερινή τους ζωή είναι ξένες και μάλιστα ελληνικές, όπως για παράδειγμα: Theater, Museum, Musik, Orchester, Demokratie, Programm, Problem, System, Klima, Politik, Therapie, Technik, Klinik, Methode και αμέτρητες άλλες. 



Δείχνουν όμως και μεγάλη χαρά, γιατί διαπιστώνουν ότι: «ξέρουν τα ελληνικά... χωρίς να το ξέρουν». 


Δίνεται επίσης η εντύπωση ότι υπάρχει κάποια φωνητική και εκφραστική συγγένεια μεταξύ των δύο γλωσσών, όσο παράδοξο και αν φαίνεται. Οι ελληνικές λέξεις "στέκουν" εύκολα στη γερμανική γλώσσα, έχουν "εκγερμανιστεί". Η αποβολή τής καταλήξεως και ακόμη περισσότερο η μετατροπή της, όπως και άλλες μικρές αλλοιώσεις, γίνονται με βάση τη "δομή" -γραμματική και φωνητική- της γερμανικής γλώσσας και αυτό συντελεί στην "εξομοίωση", την προσαρμογή και την αφομοίωση π.χ. θέατρο-theater, ορχήστρα-orchester, ιδέα-idee. Παρατηρεί κανείς πόσο εύκολα, με μικρή σχετικώς μεταβολή στη λέξη, αφαιρείται η "ελληνικότητά" της και προσαρμόζεται στη γερμανική γλώσσα. 


Στη σύγχρονη γερμανική γλώσσα μεγάλη έκταση καταλαμβάνουν (πολλές χιλιάδες) λέξεις, οι οποίες είναι "κατά τό ήμισυ" ελληνικές. Στο βιβλίο αναφέρονται ενδεικτικά σύνθετες λέξεις με το ένα συνθετικό τους ελληνικής προελεύσεως, όπως: Krise (184 περιπτώσεις), Phase (198), Zone (214), όπως επίσης γίνεται αναφορά και για τις λέξεις: Klima (224), Therapie (207), Oeko-Oekologie (380), Theater (313), Technik (412), Musik (489), Problem-Problematik (418), Programm (565), System (677), Energie (618), Polit- (676).


Η συγκέντρωση, έλεγχος, ταξινόμηση και αλφαβητική καταγραφή μάς έδωσε 16.530 ελληνικές λέξεις απλές και σύνθετες που μετέχουν στη λειτουργία της γερμανικής γλώσσας. Οι ελληνικές αυτές λέξεις, απλές και σύνθετες, αποτελούν θεμελιώδες υλικό, τόσο ποσοτικά, όσο και "ποιοτικά", στον συνολικό πλουτισμό της γερμανικής γλώσσας. 


Μία σειρά από ελληνικές ονομασίες διαφόρων ειδών-θεάματα, χώροι ψυχαγωγίας, μουσικά συγκροτήματα κ.ά. προτιμούνται στην καθημερινή τους διαβίωση όπως: Historikum [=ονομασία κέντρου (κτήρια) για "μουσειακή" συγκέντρωση και έκθεση παλαιών δικύκλων και κινητήρων]. Ozeanarium [=τμήμα μεγάλου διεθνούς άλσους ψυχαγωγίας]. Exotarium [=εξωτικά ζώα, φυτά, άνθη]. Hydra [=όνομα μικρού σκάφους -επιστημονικού εργαστηρίου- που ετέθη σε υπηρεσία (1991) για να ελέγχει την ποιότητα και τη γενική κατάσταση του νερού στη λίμνη της Ζυρίχης]. Trogloditen [=ισπανικό μουσικό συγκρότημα νέων]. Archeopteryx [=ονομασία ομάδος που αναζητεί ταλέντα χορού, μουσικής]. Megastar [=χαρακτηρισμός ορισμένων από τα μεγάλα "είδωλα" των σημερινών νέων στις τεράστιες μουσικές συγκεντρώσεις τους]. Laserdrom-Abyss [=δύο κινηματογραφικές ταινίες τρόμου]. Cinephile [=έντονη αγάπη για τον κινηματογράφο]. Petra [=τίτλος μουσικού συγκροτήματος ροκ]. 



Ο ερευνητής Προκοπίδης κατά τη μακρόχρονη διάρκεια συλλογής στοιχείων ευρέθη πολλές φορές προ εκπλήξεων, όπως: 


1. Διαβάζοντας άρθρο εβδομαδιαίου περιοδικού (1992) βρήκε μία σύνθεση από τρεις ελληνικές λέξεις: Pathopatridalgia [πάθος-πατρίδα-άλγος]. Αναφερόταν ο άγνωστος αυτός όρος στους Ελβετούς μισθωτούς στρατιώτες σε άλλες χώρες (ιδίως στη Γαλλία κατά τον 18ο αιώνα), στους οποίους είχε απαγορευθεί με ποινή θανάτου να τραγουδούν τα τραγούδια των βουνών της πατρίδος τους, γιατί τους προκαλούσαν τόσο έντονη νοσταλγία, που τους οδηγούσε σε ομαδικές λιποταξίες. 

2. Σε ένα επαρχιακό, πολύ επιμελημένο εστιατόριο μικρής πόλεως της ΝΔ Γερμανίας, στον Μέλανα Δρυμό (1992), στον περιποιημένο "καλλιτεχνικό" κατάλογο, στη σελίδα για τα ποτά-κρασιά, στο επάνω μέρος της υπήρχε διακοσμημένη και καλλιγραφημένη η λέξη Ampelographie και στο κάτω μέρος της σελίδας η επεξηγηματική υποσημείωση: αμπελογραφία [=η τέχνη καλλιέργειας της αμπέλου και αμπελογράφος είναι εκείνος που περιφράφει την άμπελο και εξυμνεί τα προϊόντα της]. 


Τέλος πλήθος από ελληνικές λέξεις χρησιμοποιούνται σε επιγραφές καταστημάτων, εμπορευμάτων, δραστηριότητες, εξυπηρετήσεις, διαλεγμένες ώστε να είναι σύντομες, εύκολες, εύηχες και ταιριασμένες, όπως: Neon, Ariston, Kalon, Proton, Oasis, Orion, Telion, Mikron, Zoe (Ζωή), Zyklus, Chronos, Kosmos, Atmos, Astra, Technos, Akron, Proteus, Phantasia, Emporio, Graphis, Organon, Omega, Prisma, Xenia, Metron, Nomos, Kanon, Genesis, Eos, Hermes, Sigma, Praktika, Exagon, Phonix, Systema, Phalanx, Eureka, Agora, Syrinx, Melos (μουσική), Patmos, Synthesis, Kadmos, Trias, Kalligram (εκδόσεις, βιβλιοπωλεία), Logik (υπολογιστές), Clorophyllum (οδοντόπαστα), Zoe (καλλυντικά), Eidolon (θέατρο), Rythmik (ρυθμική), Xylon (ξυλογραφίες), Praxis (περιοδικό υγιεινής), Tetraktys (χώρος εκθέσεως), Triton (τουρισμός με ποταμόπλοιο), Chromachron (ρολόγια με σχέση χρωμάτων/χρόνου), Skeleton (νέο αθλητικό όργανο παγοδρομίας), Hippokrates (κλινική), Parataxis (θέατρον κινήσεων), Mythos (καταστήματα και είδη καλλυντικών και καλλωπισμού), Argus, Cerberus, Phruros (συστήματα ασφαλείας/συναγερμού). 


Το βιβλίο "ΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΣΤΗ ΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ" κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις ΚΑΚΤΟΣ το 1994.


ΠΗΓΗ: Γεώργιος Παυλάκος abnet.agrino.org

________________________________________________________
Μπορείτε επίσης να διαβάσετε:
Η ΓΡΑΦΗ ΣΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΧΩΡΟ

Δεν υπάρχουν σχόλια: