Οξυγόνο : Παναγιώτης Φέξης : η performance πριν την performance

Συνέντευξη: Κώστας Ζαχαράκης

Πολύ πριν η performance γίνει η Τέχνη με την οποία οι πάντες ασχολούνται υπήρξαν μοναχικοί δημιουργοί που ζώντας και δρώντας έξω από το σύστημα «γέννησαν» καλλιτεχνικά δρώμενα υπέροχης έντασης και ομορφιάς ˙ ευτυχώς το φωτογραφικό υλικό που τα κάλυψε μαζί με τις μνήμες όσων τα παρακολούθησαν φτάνει ως το σήμερα αποδεικνύοντας πως μπορεί η επίσημη Ιστορία της Τέχνης να γράφεται στις μητροπόλεις αλλά δίπλα της αναπνέει ένας παράλληλος κόσμος που έχει εξίσου ενδιαφέρον και μπορεί -ενδεχομένως- να την προλάβει και -γιατί όχι- να την προσπεράσει.

Παναγιώτη πότε αισθάνθηκες για πρώτη φορά καλλιτέχνης;

Μια αποκαλυπτική για μένα στιγμή ήταν περίπου στα 10 όταν ανακάλυψα πως είμαι γόνος οικογένειας που ζωγράφιζε από την Αναγέννηση. Μεγάλωσα ως ο γιος ενός ψαρά ˙ έλα όμως που ο ψαράς ήταν νόθος γιος του μεγαλύτερου αγιογράφου της Λευκάδας, του Σίδερη. Είναι κάτι που στη Λευκάδα ακόμα δεν το ξέρουν.

Μια κρυμμένη ταυτότητα δηλαδή! Ένα μυστικό! Αισθανόσουν την ανάγκη να το πεις σε όλους ή να το κρύψεις και να αποτελεί τον κρυμμένο θησαυρό σου;

Ήθελα να το φωνάξω σε όλους αλλά δεν ήξερα πως.

Μήπως η ενασχόληση με την Τέχνη υπήρξε ο τρόπος να πληροφορήσεις τους πάντες για το ποιος πραγματικά είσαι;

Όχι μόνο αυτό. Ήθελα να εκφράσω τη γενιά μου και ήθελα και να δώσω φωνή στην ίδια τη Φύση η οποία στη Λευκάδα είναι πανέμορφη και σκεπάζει τα πάντα. Κοιτούσα τα σύννεφα να αλλάζουν σχήματα, χρώματα και διαστάσεις στο μεγάλο καμβά του ουρανού και ήθελα να τα κατεβάσω κάτω και να τα δώσω στους ανθρώπους.

Ποιες ήταν οι πρώτες σου καλλιτεχνικές ασχολίες ως πιτσιρικάς;

Παιδί δημοτικού ακόμα δημιουργούσα χρησιμοποιώντας κοχύλια και θαλασσόξυλα. Επίσης ζωγράφιζα από πολύ μικρός, έκανα Καραγκιόζη κτλ. Θυμάμαι που η δασκάλα είπε στη μάνα μου «ο γιος σου είναι φεγγαριάτικος».

Πες μου για την performance που έκανες στην παραλία του Αγίου Νικολάου. Υπάρχει μπόλικο φωτογραφικό υλικό. Πότε έγινε;

Οκτώβρης του 1999. Μου παραχωρήθηκε η αίθουσα Τέχνης «Θεόδωρου Στάμου» κι εκεί έστησα για πρώτη φορά τους ξύλινους χορευτές μου. Στο κέντρο υπήρχε ένα καμένο δέντρο με κρύσταλλα και η όλη εικαστική εγκατάσταση είχε για πρώτη φορά τον χαρακτηριστικό φωτισμό που υιοθέτησα από τότε σε όλα τα έργα μου. Επειδή ήταν αφιερωμένη στον πόλεμο της Σερβίας μετεγκαταστάθηκε και σε έναν εγκαταλειμμένο καμένο κτίριο της Λευκάδας αλλά το σημαντικότερο ήταν η μεταφορά της στους αμμόλοφους του Αγίου Νικολάου όπου το installation μετατράπηκε σε performance με εμένα να φωτογραφίζομαι γυμνός ανάμεσα στα έργα μου. Θυμάμαι χαρακτηριστικά ντόπιους που ανακάλυψαν έκπληκτοι το όλο σκηνικό καθώς και μια επισκέπτρια από την Ιταλία που μιλούσε σπαστά ελληνικά να φωνάζει δυνατά «αυτό είναι bienalle!»

Δε φοβήθηκες τα σχόλια της εποχής και της περιοχής; Έχω γεννηθεί στην ίδια περίπου περιοχή με σένα και ξέρω πως οι άνθρωποι στα μέρη μας δεν είναι εξοικειωμένοι με την Τέχνη, πόσο μάλλον με ο,τιδήποτε περιλαμβάνει Γυμνό.

Φοβόμουν μήπως η παραπομπή στο Σταυρό παρεξηγηθεί, μήπως έχω έχω πρόβλημα με την Εκκλησία. Όμως συνέβη το εξής εκπληκτικό : μια ηλικιωμένη χωριάτισσα γονάτισε μπροστά στα έργα κι έκανε το σταυρό της. Η Τέχνη νίκησε!

Ξέρω πως μέσα στη Λευκάδα είσαι ιδιαίτερα αγαπητός. Δύσκολο για έναν άνθρωπο τόσο sui generis όπως εσύ. Τελικά ποια είναι τα μυστικά επιβίωσης των ασυνήθιστων ανθρώπων στην ελληνική επαρχία;

Μ` αρέσει συχνά να λέω πως το πιο δύσκολο πράγμα στη ζωή ενός καλλιτέχνη είναι να γίνει διάσημος στο χωριό του. Θα πρέπει να διεισδύει σε κάθε άνθρωπο ξεχωριστά, να βρίσκει την ιδιαίτερη του ευαισθησία και να απευθύνεται σε αυτήν. Ίσως όλοι μαζί να σε κοπανάνε αλλά ο καθένας ξεχωριστά μπορεί να συνδέεται μαζί σου.

Προσφέρεις δηλαδή στον καθένα μια εξατομικευμένη ψευδαίσθηση αυτονόμησης.

Ακριβώς.

Ακούγεται σαν θεατρικό παιχνίδι. Και ξέρω πως είσαι και μέλος μιας θεατρικής ομάδας εκεί. Επίσης έχεις εμφανιστεί στην αρχή μιας ασπρόμαυρης παλιάς ελληνικής ταινίας και πρόσφατα έπαιξες τον Τειρεσία στην ταινία «Το δάκρυ του βουνού».

Η ταινία «Καταραμένη Αγάπη» υπάρχει στο youtube και έχει πολύ μεγάλη αξία γιατί μπορεί να δεις εκεί πως ήταν σε κάποια σημεία η Λευκάδα το 1965. «Το δάκρυ του βουνού» είναι μια τελείως διαφορετική περίπτωση ˙ σ` αυτή δεν είμαι ένα πιτσιρίκι που εμφανίζεται λίγο στην αρχή αλλά παίζω ως επαγγελματίας ηθοποιός. Την έκανε ο Στέλιος Χαραλαμπόπουλος και το χειμώνα θα βγει στις αίθουσες. Ήδη έχει πάει σε κάποια φεστιβάλ. Έμαθα πολλά καινούργια πράγματα παίζοντας εκεί.

Ο καλλιτέχνης πρέπει να μαθαίνει ασταμάτητα; Δεν καταντάει επώδυνο; Αυτά που κάθε φορά μαθαίνεις σε αναιρούν ˙ άρα πρέπει διαρκώς να ρέεις και να φτιάχνεις τον εαυτό σου.

Η Τέχνη ή σε κάνει ζώο ή σε κάνει άνθρωπο. Τον εαυτό σου δεν θα τον βρεις ποτέ και ούτε πρέπει.

Αν έβαζες μια ταμπέλα στον εαυτό σου, ως πρωταρχική ιδιότητα ας πούμε, ποια θα ήταν; Είσαι πάνω απ` όλα ζωγράφος, ηθοποιός, performer ή cheap artist;

Νιώθω πιο όμορφα χωρίς ταμπέλα. Ίσως γιατί μου αρέσει να είμαι απ` όλα.

Ποτέ δε βρήκες τα δρόμο για τις μεγάλες gallery. Έπαιξες μπάλα σε μικρότερα γήπεδα. Υπάρχουν κυκλώματα και άνθρωποι που ελέγχουν το παιχνίδι; Τι συμβουλή θα έδινες σε έναν καλλιτέχνη που θέλει -ας πούμε μια κλισέ φράση εδώ- να φτάσει ψηλά; Πρέπει να προσπαθήσει να μπει στο σύστημα ή να το αγνοήσει;

Όσο πιο ψηλά ανεβαίνεις τόσο πιο πολύ πρέπει να χαμηλώνεις για τους ανθρώπους. Πρέπει να είσαι οικείος, να μιλάς τη γλώσσα των άλλων. Τα συστήματα πρέπει έτσι κι αλλιώς να τα αγνοείς γιατί μπορεί να σε πάνε στον πάτο. Πρέπει να ασχολείσαι με τους ανθρώπους και όχι με τα συστήματα.

Εσύ για να ανταπεξέλθεις οικονομικά ασχολήθηκες με την ανθοδεσία και τη διακόσμηση εκδηλώσεων.

Ακόμα και σ` αυτό δρω ως καλλιτέχνης. Πολλές φορές χρησιμοποιώ λουλούδια από κήπους και όχι από ανθοπωλεία. Ή βρίσκω άνθη σε χωράφια.

Μα και στην cheap art χρησιμοποιείς ό,τιδήποτε θες εσύ, έτσι δεν είναι;

Τενεκέδες, πλυντήρια, σπασμένες καρέκλες. Μ` αρέσει αυτό που οι άλλοι πετάνε. Γιατί εγώ πιστεύω πως δεν υπάρχει «σκουπίδι» ˙ απλά δεν σου κάνει εσένα.

Πότε πρωτοασχολήθηκες με την cheap art;

Είμαι 18 χρόνια επίσημα cheap artist.

Η τελευταία δουλειά του Παναγιώτη Φέξη πραγματοποιείται αυτή τη στιγμή στη Λευκάδα , στη λιμνοθάλασσα μπροστά από το κάστρο της Περατιάς. Τελεί υπό την αιγίδα του Δήμου Ακτίου-Βόνιτσας και είναι αφιερωμένο στα θύματα των πυρκαγιών της Ανατολικής Αττικής. Έχει αγκαλιαστεί από τον κόσμο της Λευκάδας, της Βόνιτσας και της Πρέβεζας ενώ καθημερινά φωτογραφίζεται και βιντεοσκοπείται από επισκέπτες και τουρίστες.